ReflectLeer in het buitengewoon onderwijs: Stap voor stap naar herstel
Tekst bij deze video
Sprekers: Caroline Vancraeyveldt (kernexpert Education & Development, UCLL) en Jana Daniels (orthopedagoge BuBaO type 3/9 Ten Desselaer)
Vanuit de theorie van de ‘nieuwe autoriteit’ hanteren we de visie dat als het echt niet lukt om tot herstel te komen, wij er wel achter blijven staan dat het belangrijk is dat het gebeurt, als school, als leerkrachten. Dat gaan we ook zo benoemen naar de leerlingen toe, en dan gaan wij het herstel in hun plaats doen. Dat lijkt misschien een beetje flauw maar we blijven vasthouden aan die visie. “Ook al wil jij het niet doen en vind jij het niet belangrijk, wij wél en we gaan dat toch doen. En voor de leerkracht is dat belangrijk”. Het kan dus bijvoorbeeld zijn dat de leerling erbij staat en dat iemand anders zegt: “We vinden het belangrijk dat hij/zij zich komt excuseren, maar dat is op dit moment nog heel moeilijk, daarom ga ik het in zijn of haar plaats doen.” We bereiden de leerkracht daar ook op voor dat het heel moeilijk gaat zijn, dat wij het in plaats van de leerling moeten doen. Dat is niet altijd gemakkelijk voor de leerkracht. Sommige leerkrachten verwachten toch dat de leerling sorry gaat zeggen. Het is dus niet altijd evident, maar we proberen het altijd mee op te volgen en zeggen dan ook achteraf bijvoorbeeld aan de leerling dat we het toch anders verwachten, dat we het niet goed vonden hoe hij of zij het nu gedaan heeft. “Denk er volgende keer bij na. Als je nog een keer iemand pijn doet, gaan we dit opnieuw verwachten”. Zo krijgen ze toch een beetje die waarden en normen mee.
Dus je toont eigenlijk voor hoe het herstel moet en je blijft de hoop en verwachting uitdrukken dat de leerling het volgende keer zelf gaat overnemen. Dat je die strategieën toont met het idee dat als het nog eens voorkomt, het aan de leerling is.
Nog een tussenstap als het moeilijk is voor kinderen om naar de leerkracht toe te gaan en die toe te spreken is het opsturen van een sorry-vliegtuigje. Bijvoorbeeld als het een leerkracht is die ze niet goed kennen, kan dat wel wat overweldigend zijn en weten ze niet hoe die leerkracht gaat reageren. Dan maken ze een vliegtuigje met sorry op en hun naam en eventueel versieren ze het. Wij brengen het dan naar de leerkracht. Dat is een tussenstapje omdat we ook wel begrip hebben voor het feit dat het niet gemakkelijk is om sorry te gaan zeggen. Voor ons is dat een logische verwachting - als je zoiets doet zeg je sorry - maar dat is niet zo evident voor veel leerlingen hier en ze moeten dat leren.
Wat hierbij ook nog belangrijk is: er zijn heel wat leerlingen die door hun problematiek heel weinig schuldinzicht hebben. Zij ervaren zelf het incident niet als dat zij daar schuld in hebben. Dat is heel moeilijk voor hen en zij gaan heel snel kijken naar wat anderen hebben gedaan of wat de leerkracht verkeerd heeft gedaan en heel weinig hun eigen aandeel zien. En dat proberen we te benoemen door het incident nog eens te doorlopen: “Jij hebt toen dat gedaan en daardoor voelde de leerkracht of die leerling zich zo.En dan heb jij dat nog eens en nog eens gedaan, en daardoor is die leerling boos geworden.” Zo laten we ze wel inzien wat hun aandeel erin was en dat het niet is dat ze niets hebben gedaan. En dat is ook belangrijk om te komen tot die verontschuldiging. Als zij zelf niet het gevoel hebben dat ze iets fout gedaan hebben of dat het alle anderen geweest zijn, dan is het ook moeilijk om zich te excuseren. Dan is dat de eerste stap om hen te leren waarvoor ze zich moeten excuseren.
En zien jullie daar vooruitgang in, als je dat herhaalt? Want dat is iets wat voor die kinderen heel moeilijk is.
Ze gaan daar wel vaak in vooruit. Ook omdat zij voelen dat ze er niet onderuit komen. Dan gaat het vaak wat sneller lukken om sorry te zeggen. We verwachten wel dat het op een goede manier gebeurt. Anders proberen we het de dag daarna opnieuw. Want het moet wel, of het nu oprecht is of niet, op een goede manier zijn en gericht naar de persoon. Daarom wordt het ook altijd begeleid.
We zien daar zeker een evolutie in, hoor. Ook als ze ouder worden. Als ze een band beginnen krijgen met verschillende leerkrachten en het is gericht naar iemand die ze eigenlijk wel graag hebben, gaan ze ook wel het gevoel krijgen dat ze het zelf belangrijk vinden. Ze leren hier op school ook dat leerkrachten heel vergevingsgezind zijn, dat ze niet opnieuw een preek gaan krijgen. Het geeft hen een fijn gevoel om het te kunnen afronden, dus we zien daar inderdaad evolutie in.
Het is natuurlijk ook kind-afhankelijk, de ene leerling vindt dat erg belangrijk om te doen en maakt bijvoorbeeld een heel kunstwerk uit zichzelf, terwijl andere leerlingen soms van heel ver komen en waarbij elk klein stapje een stapje vooruit is. We houden ook rekening met de leeftijd, de sociale ontwikkeling, sociaal-emotionele leeftijd, dus wat we kunnen verwachten. We gaan niet na twee maanden verwachten dat die leerlingen op een mooie manier en zelfstandig sorry kunnen zeggen. En omdat dit altijd begeleid wordt, is dat ook een meerwaarde in hun leerproces.