Don Bosco Groenveld

Wim Hanssens: "Aanvankelijk stonden we wat sceptisch tegenover Ris+K. In het begin was de insteek vooral curatief: scholen kregen een budget om concrete casussen aan te pakken. In onze school waren we toen al een tijdje bezig om de competentie van onze leerkrachten te versterken, en we zagen niet goed hoe Ris+K een meerwaarde kon zijn."

"Gelukkig zijn we er toch ingestapt, want al snel bleek dat er toch wel een meerwaarde was: de contacten die we konden leggen via de open afstemmingsmarkt. In het begin hebben we gewerkt met diverse welzijnspartners — Arktos voor een klasbegeleiding en Koïnoor voor de begeleiding van een individuele leerling. En dankzij de contacten met andere scholen hebben we gemerkt dat collega's daar met dezelfde problemen worstelden als wij. Die contacten zijn gebleven. Als een leerling om welke reden dan ook niet op Don Bosco kan blijven, is er nu open en constructief overleg met andere scholen. Vroeger liep dat niet altijd zo vlot, toen bekeken scholen mekaar algauw als concurrenten."

Niet oké

Natalie Francq: "Het grote kantelmoment kwam voor ons bij de tweede cyclus, toen de nadruk kwam te liggen op preventie. Via Ris+K hebben we toen de middelen gekregen om ons zorgbeleid verder te versterken."

"Grensoverschrijdend gedrag is altijd een noodkreet: je moet dus meteen kunnen ingrijpen. Maar de wachtlijsten in de ambulante en de residentiële zorg zijn hallucinant lang - minimaal een paar weken, dikwijls een paar maanden. In afwachting blijven leerlingen met vaak ernstige psychische problemen naar school komen. Met alle gevolgen van dien voor henzelf, hun klasgenoten en onze leerkrachten en andere medewerkers."

Wim: "Vroeger hadden we veel problemen met leerlingen die de lessen op stelten zetten. Op een bepaald moment leek onze school simpelweg niet meer in staat om onderwijs te verstrekken - de leerlingen bepaalden wat er gebeurde. Als directie keken we te vaak enkel naar de leerkracht: die moest maar orde kunnen houden. Het gevolg liet zich raden: zowat 15% van de leerkrachten was met ziekteverzuim."

Marleen Decoster: "Vroeger grepen we te snel naar de ongekwalificeerde uitstroom: wie het echt te bont maakte, vloog buiten. Nu is dat een hoge uitzondering geworden. We organiseren in de eerste plaats zorg binnen de schoolmuren, via de leerlingenbegeleiders en het preventieteam. Pas als die de leerling niet meer kunnen helpen, verwijzen ze hem of haar in overleg met het CLB naar professionele hulpverleners. Als je iemand uitsluit, zeg je eigenlijk: voilà, blij dat we ervan af zijn, en trek nu verder uw plan. Dat vonden wij niet oké."

Straf! Of toch niet

Natalie: "De kern van de zaak is dat we anders omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Een leerling die zich vroeger misdroeg, kreeg een opmerking, een straf of eventueel een schorsing. Onze leerkrachten geven nog altijd duidelijk de grens aan, en zeggen het ook duidelijk wanneer een leerling die grens overschrijdt. Alleen zoeken ze nu niet langer de confrontatie op. Dat leidde meestal niet tot beterschap, laat staan tot inzicht in de oorzaken van het eigen gedrag. In plaats daarvan zegt de leerkracht bijvoorbeeld: 'Ik merk dat je ergens mee zit.' Helpt dat niet, dan wordt de leerling naar de leerlingenbegeleider of het permanentieteam gestuurd. Zij gaan verder met hem of haar in gesprek, in een aparte ruimte. Vaak is dat erg confronterend, want de leerling wordt uitgenodigd om te kijken naar de gevoelens achter het gedrag. Het gebeurt dat leerlingen tijdelijk maar vier uur per dag les kunnen volgen en de rest van de tijd onder de hoede van de leerlingenbegeleider zijn."

"Achteraf kan de leerling terug naar de klas, maar: er moet herstel zijn. Al was het maar door sorry te zeggen. Onderschat dat niet, leerlingen zouden soms véél liever strafstudie krijgen. Maar strafstudie geven we niet meer. Behalve voor roken op het toilet, want dat is ongezond (lacht)."

Stress, en nog meer stress

Het idee om minder te straffen gaat terug op een nieuwe onderwijsmethode: LSCI. De afkorting staat voor Life Space Crisis Intervention: crisisinterventie in de leefruimte van de jongere. Die leefruimte is in dit geval de school.

LSCI vertrekt vanuit de zogeheten conflictcyclus. Er gebeurt iets wat de jongere stress bezorgt - een incident in de klas, een ruzie met een medeleerling, problemen thuis... Dat zorgt voor angst en andere negatieve gevoelens. Daardoor gaat de jongere grensoverschrijdend gedrag stellen, en daar komen dan weer negatieve reacties van de omgeving op, met nog meer stress als gevolg. LSCI is een methode om die vicieuze cirkel te doorbreken.

Wim: "Veel van onze leerlingen zitten in een moeilijke thuissituatie. Stel dat ze thuis getuige zijn van agressie. Op het moment zelf durven ze daar niets van te zeggen, maar op school komen hun gevoelens, stress, boosheid, verdriet, frustratie, naar buiten in de vorm van verbaal of fysiek geweld."

Natalie: "Het inzicht dat LSCI biedt, is dat het geen zin heeft om zo'n leerling te bestraffen. In de LSCI-training reiken we handvatten aan waarmee de deelnemers grip kunnen krijgen op een crisissituatie. Uiteraard zal dat niet altijd lukken, en als leerkracht wil je natuurlijk in de eerste plaats les kunnen blijven geven. Vandaar ook de keuze om de leerling op zo'n moment door te verwijzen naar de leerlingenbegeleider."

Olievlek

Don Bosco Groenveld in Heverlee was de eerste reguliere school in Vlaanderen die LSCI in praktijk bracht. Inmiddels geven Wim Hanssens en Natalie Francq meerdaagse LSCI-trainingen via een speciaal voor dat doel opgerichte organisatie, DOCA. Ook collega's van andere Leuvense scholen komen in Don Bosco de opleiding volgen - en echt niet alleen van zogenaamde probleemscholen.

Wim: 'Sinds we begonnen zijn met LSCI, zijn hier al veel collega's komen kijken. Ris+K heeft ons geholpen om onze ervaringen nog breder te delen met àlle Leuvense secundaire scholen.' Marleen: 'Momenteel heeft zowat 60 procent van onze leerkrachten en CLB-medewerkers de LSCI-opleiding gevolgd. En de rest wordt meegetrokken. Dat merk je goed aan de sfeer in de leraarskamer. Vroeger was dat vooral een plek waar leerkrachten stoom afbliezen. Nu is het precies omgekeerd: de collega's steunen mekaar en zorgen voor elkaar. En nieuwkomers worden meteen ondergedompeld in ons systeem.'

Wim: "In het begin was het wel heel hard werken. Er was veel weerstand van collega's die nog waren opgegroeid met het oude opvoedingsmodel: wie over de schreef gaat, verdient straf. Sommige collega's hebben de school ook verlaten."

"Maar de resultaten spreken voor zich. Onze leerkrachten komen weer graag lesgeven, ze voelen zich gesteund en hebben meer veerkracht. Dat blijkt uit onderzoek van Idewe. Zelfs de inspectie was verrast dat het hier zo rustig was - nu ja, relatief rustig (lacht). Onze leerlingen hebben betere resultaten. En er is nog altijd grensoverschrijdend gedrag, maar veel minder frequent. En als het gebeurt, is het veel minder intens."

"Maar het belangrijkste is wat het betekent voor de jongeren zelf. Zij zitten vaak met veel verdriet, stress, pijn en onmacht. Dankzij de intense begeleiding die wij hun bieden, en die we via Ris+K kunnen delen met andere Leuvense scholen, leren ze dat ze die negatieve gevoelens niet alleen kunnen uiten in destructief gedrag, maar ook onder woorden kunnen brengen. Ongelofelijk hoeveel veerkracht jongeren soms hebben. Dat wij hen daarbij kunnen helpen: dat is de mooiste beloning."